• Hommage à Zayd U Hmad

Zayd U-Hmad, une légende amazighe

~ résistance

Zayd U-Hmad, une légende amazighe

Archives de Tag: lhoussain Azergui

Ussif (extrait) seg wungal « Imeggura g Yimaziɣen »

14 lundi Avr 2014

Posted by zayd U-Hmad in Sud-Est

≈ Poster un commentaire

Étiquettes

culture amazighe, culture berbère, lhoussain Azergui, lhu azergi, roman amazigh, ungal amazigh, Zaid ouhmad, Zayd U-Hmad


Reẓmeɣ-d diɣ allen ɣef tudert. Maka, matta tudert ? Ddaw tudert. Gar tudert. Tmessus amm waluḍ. Tennegza. Telqaq. Terẓa. Iffeɣ-tt waḍu n ugari, n waddur d ugemmir. Tuf-tt tmettant. Tudert n yiɣed. Iɣed n tlelli aneɣ-ittyakksen, ikemḍen dat wallen-nneɣ afella n yidurar n Waṭlas. Ssneɣ is ur sar nbeddi. Nerẓa seg wammas. Nekna allig da nettelleɣ akal. Allig da nessudum tizukin-nneɣ. «Ca ɣifes azaglu, ca la as-tettuga tariyt [1]». Awed yan inejmen. Ur sar nusiy iɣef ɣer igenna, nger izlan ɣef tlelli d tayri. Aters-nneɣ iɣwba. Yugem. Asafar-nnes iga-t ugari, maka ur ɣurneɣ illi. Tunant taberrkant ayed aneɣ-iwtan g uqerru, tessgerd anelli, tneɣ degs ired n usirem. Ufiɣ-d amaḍal n Ayt Yafelman irdel. Innegwdem. Amm udrar iwta usettiɣ. Iga iberyan amm ufecku ifrurin. Iftuttes dat wallen-nneɣ ur idmin. Ur nezmir. Ur nedmi. Ur ɣifes ngi. Tamazirt-nneɣ da tettwaɣ ddaw uḍar n Yirumiyen. Andar-nnes da as-nettiselli ku iḍ ig nedda ad ngen. Andar-nnes idus. Taɣect-nnes da tessergigi iẓuran, tessreɣ degsen idammen. Idammen-nneɣ, teffeɣ-ten tzuɣi. Tekcem-ten tawda tawraɣt. Ur da aneɣ-ittaǧǧa ad ngen. Nedder g umalu n tḍuri. G teɣmert ur tettinniy tiṭ. Nella ur nelli. Nemmut nɣal is nedder. Γef uɣamu n truẓi imɣi-d ugummu[2] irẓagen amm uferẓiẓ, win tkendawt d tcekkamt. Iɣuma buɣlan, gman amm yibuxxa, nyaddan g tmazirt. Nebḍen-tt, ččan-as anelli. Aṭṭan ikref tamurt. Inɣa-tt. Adis-nnes ur da d-ittarew ɣas imeṭṭawen. Tilelli tekmeḍ. Tettyaker. Tga iɣed.

Tawda-lliɣ ssiwiden Ayt Yafelman s tebɣest-nnsen, tawda-lliɣ ur yufin adɣar agensu n wulawen-nnsen taɣul tga učči-nnsen akuyas. Swan-tt d waman. Selmen-tt d uwern. Uwɣen-as d uɣrum. Tezdeɣ-ten. Tra-ten. Ran-tt. Tettemra degsen amm uselluf asen-issumumen idammen. Icekkamen ur yad da tteffren, ssarden udem s ubeẓẓid irɣan n truẓi. Burzen. Gan afus g win ucengu.

Ungal

Asaḍen n Baddu d Saɣru ucckan. Ku yan d winnes. Ka immut. Ka iga amɣar yager wafa-nnes win Yirumiyen. Ka ibḍey wul-nnes s ungaẓ. Ka illa g ukurmu. Ka irul ɣer azaɣar. Tudert n yimezdaɣ tmessus. Icekkamen lan tawuri. Ur da ttaɣen akal. Ḍufen aha imezdaɣ.

 

Zedɣeɣ g taddart-nneɣ.Yiwet tikkelt g umalas kkeɣ-d ɣur Sekku Aẓelmaḍ. Netta ayed i-yakkan ineɣmisen imeggura. Maka ineɣmisen-nnes rẓagen. Ur da i-ttaǧǧan ad gneɣ. Ku iḍ, ar diɣ sbertuɣ. Riɣ ad kseɣ. Riɣ ad ruleɣ deffer n wulli d tɣeṭṭen, nseɣ diɣ g yifran, geɣ atag afella n ufurrgis g Tizi, suḍeɣ g tebja, siwleɣ i waman, i yigenna, i udrar. Riɣ ad geɣ ilelli. Nek luliɣ-d ilelli. Aksum-inu irẓag. Maka, tilelli-nu, kemḍen-as igeldan. Tettukref. Teggujel. Iẓuran-inu zwan. Inker degsen umersal. Mellulen. Semmumen.

Nerẓa neknu. Naɣul amm wactal ittawɣen i wakal aberrkan ɣef ɣusen yinaruzen-nneɣ. Akal-ddeɣ aberrkan, nesswa-t s tidi, ussan n umdaz d s yidammen ussan n yimenɣi. Iga winneɣ neg winnes. Umaxdac ayed igan taruẓi-nneɣ tameggarut. Ismar yimenɣi, nekren-d yimazdaren ar ttettan seg useklu d-igman s yidammen n winna immuten ɣef tlelli d ugemmir. Ffren allig nerẓa, ffɣen-d yifisen. Senmen yikennaden[3] aɣwejdim ɣef tmeḍlin n wasaḍen. Kud ssumumen iɣsan ttellɣen imeṭṭawen n warraw-nnsen. Kigan ger yimeddukkal-nneɣ ayed ittunɣan. Yiwen, ɣas yiwen g yinezbayen ssneɣ ayed irulen ɣer azaɣar. Usin akw Yirumiyen ayenna ila. Imarawen-nnes sulen g ukurmu. Nnaɣen awed nitni g tin Baddu. Nɣan kigan n yiserdasen. Seqsaɣ ɣifes, Inna-i Sekku: «Illa igellin ! Da ikessa ɣur yan usebbab axatar g Melwit.» Maka, ukiɣ d wawal-nnes irgag. Ssneɣ is da iskirkis. Sekku ur issin ad iskirkes. Ur ilmid ad iskirkes.

Nniɣ-as:

– Ssneɣ, ar ikessa ɣur yan usebbab allig t-umẓen !

– Mayed ak-innan awal-nnaɣ ? Idrus mayed t-issnen !

– Annayeɣ tillas n ukurmu g wallen-nnek. Is tettud mayed mseɣ ?

Inna:

– Illa g ukurmu n Midelt. Ar ikessa ar yan wass, kecment-as wulli turtit n yan uṛumi. Iffeɣ-d umeggaru-ddeɣ, yameẓ-t. Gran-t g ukurmu. Idd ulli ikessa, usin-tent. Aya ayed ssneɣ. Ur riɣ awal-ddeɣ ad nn-igulu imarawen-nnes.

Issusem, ssusmeɣ awed nek. Ku yan ar iseksiw ɣer wayeḍ. Irnu diɣ, inna:

– Han awed Zayd Uskwenti[4] illa g ukurmu ! Yugi ad ikcem ddaw tayet n Yirumiyen. Ṛmin degs seg wass g d-iggez seg Baddu. Ran ad ig amɣar n Ayt Merɣad. Maka yugi.

Nniɣ-as:

– Uskwenti !?

Festiɣ. Ktiɣ-d awal n yinezbayen i-ijjenjemen g uwerz n Baddu. Ur ssineɣ is sulen ddren midd ttunɣan. Kigan ayed ɣifes sellaɣ. Ssneɣ is ibɣes, is yugey ad ikcem ddaw tenbaṭ n Yirumiyen. Ssneɣ is akw ikka iniɣan ikkan g Unẓul Ugmiḍ mgal n Yifransisen. Nniɣ:

– Yugi ad ig amɣar ! Netta han kra n yinezbayen gan dɣi icekkamen n yicenga-lliɣ d nnaɣen ɣef yidurar. Sɣan-ten s urkes d ukerbas. Aɣulen kkan ddaw Yirumiyen.

Festiɣ diɣ. Ktiɣ-d Umaxdac iggullan ittnaɣ ard iḍer neɣ issafeɣ Irumiyen seg tmazirt.

 

Ass-nnaɣ, isawel-i Sekku Aẓelmaḍ ɣef kigan n wasaḍen n Unẓul Ugmiḍ. Irnu diɣ anḍaf i wul-inu itersen. Aters-nneɣ zziɣ iɣwba, iglugel s yimeṭṭawen, nekren-d degs iwekkiwen. Inna-i:

– Yiwen ayed isulen. Γas yiwen ! Zayd Uskwenti.

– Maka !

Irnu diɣ, ar i-ittales i wawal yad inna, waqila ittu, neɣ ul-nnes ayed tečča tareẓgi.

– Illa g ukurmu ur t-igin ! Awed netta gedlen[5] ɣifes ad d-iffeɣ seg taddart-nnes seg wass g d-iggez seg Baddu. Ur iri ad ig amɣar. Ur iri ad degs nebḍen Yirumiyen, yugi ad iger afus-nnes g winnsen.

 

Uskwenti, amsedrar texwla tlelli, yiɣiy ad fellas ifek tudert-nnes. Seg mayed isul imeẓẓiy ayed yusi imrigen ad innaɣ mgal n Yirumiyen d-ikecmen ɣer tmazirt. Yamu akw g yiniɣan ikkan g Unẓul Ugmiḍ d Waṭlas. Yamu g tin Budnib (1908), Tafilalt (1918-1919), Tdeɣwt (1918-1919), Ayt Iɛeqqub (1929-1930), Tunfiyt (1929-1930), Tarda (1930), Tazegzawt (1932), Serredrar (1932), Tizi n Uɣrum d Baddu (1933). Izzri simraw d sin n yiseggwasen n yimenɣi d uzbu mgal n Yirumiyen. Yugi ad iknu dat yimnekcamen. Ibɣes amm yizem. Ur akw tessin tawda abrid ɣer ul-nnes iɣwman s ugari. G Baddu, innaɣ amm wasaḍ. Itturtes g wudem. Maka, iddeɣ yannay asirem n trennawt[6] ixsey g wallen n yinezbayen deffer n kigan n yimalasen n yimenɣi, iggez-d ad imnala d ujiniral Huri. Γas ikcem ɣer tqiḍunt-nnes, inna-as:

– Neɣtes ad d-neggez seg udrar, mek aɣ-tuǧǧam.

Yukez Huri awal-nnes, inna-as:

– Mayed tram ?

– Nra ad taǧǧem inezbayen ad uɣulen ɣer iɣerman-nnsen. Ad ur tamẓem awed yan degsen g yikurmuten-nnun. Nra awed ad trarem ikalen tusim d wactal tukrem i yid bab-nnsen. Ur riɣ imezdaɣ ad xlun, ad gen imatrawen ɣef wakal-nnsen. Riɣ awed ad tefrum atig n yimrigen ɣurneɣ illan mek tram ad ten-tekksem i yinezbayen. Wenna awen-iruran amrig-nnes, ad yameẓ atig-nnes.

– Ad awen-nefru atig n yimrigen s tenɣam kigan g yiserdasen-nneɣ ?

– Ur idd ɣas iserdasen-nnun ayed ittunɣan g umgaru[7]-ddeɣ. Timiḍiwin n yirban, n twetmin d yiregzen n Ayt Yafelman ayed tenɣam s tsaylalin[8]-nnun. Ur da sawaleɣ ɣef winna tenɣam g Tzegzawt d yiniɣan akw n yidurar n Dren, Bugafer d Waṭlas Anammas.

– Afella n udrar ! Mayed illan afella n udrar ?

– Afella n udrar, llan kigan n yimettinen, n yimezdaɣ inɣa laẓ, ur iččin ula swan ugar n yimalas aya. Awren n tactatin ayed sellmen. Maka, meqqar lluẓen, afud-nnsen isul idus, ulawen-nnsen ṣiḍen da suddumen tabɣest. Zemren ad nnaɣen amm yizmawen ard ur d-iqqim awed yan.

– Ran ad d akw ggzen ?

– Kigan g yinezbayen ur rin ad d-ggzen. Ran ad nnaɣen ar tigira.

– Illa degsen Σli Uṭṭermun ?

– Mayed ak-d-issawḍen ineɣmisen-nnaɣ ?

– Nessen, nessaweḍ-as-nn tabrat as-nn-uznen ayt taddart-nnes seg Ufrekla. Nnan-as ad d-iggez seg udrar. Yugi. Ibbey tabrat.

– Mek tram ad taǧǧem imezdaɣ ad uɣulen ɣer iɣerman-nnsen, ad d-ddmen uguz seg usekka. Aya ayed ɣuri illan ad awen-t iniɣ.

– Waxxa !

Immater ujiniral Huri udem n Uskwenti itersen d tuɣmas-nnes irẓan. Inna-as:

– Ad d-teggzem seg udrar awiɣ-k ɣer Fas ad ak-d-seggmeɣ ayennaɣ n tuɣmas irẓan.

– Tanemmirt, maka tuɣmas ffullsent i taṭṣa. Nekwni ur sar yad neṭṣi. Taruẓi ur da tettmun d taṭṣa. Ur diɣ neṭṣi ard teffɣem tamazirt-nneɣ. Ard diɣ nameẓ tilelli.

– Ur nsawel ɣifek keyyin.

– Nek, ass g d-ggzen medden seg udrar, uɣulen ɣer tadderwin-nnsen, tessekrem ẓari ayenna tram. Ur i-iddi ka.

Iffeɣ seg tqiḍunt, yali diɣ adrar ad nn-issiweḍ aneɣmis. Isekkiwes ujiniral Huri ar isemrara iwaliwen n Uskwenti gras d yiɣef-nnes, inna:

– Ur ǧǧin ẓriɣ aɣref amm wa, iregzen amm wi. Ur ssineɣ is nneflen, neɣ beɣsen.

 

Zrin yitsen wussan, ggzen-d yinezbayen seg Baddu. Ku yan yuɣul ɣer iɣrem-nnes. Nnan-as Yifransisen i Uskwenti:

– Iqqen-k-inn ad tged amɣar n Ayt Merɣad ! Ur illi kra n wudem mi ttisellin anect-nnek.

– Ur nnaɣeɣ g Baddu af ad geɣ amɣar ! Nnaɣeɣ ɣef tlelli. Amm nek amm akw imezdaɣ.

Yugi ad ig amɣar ittyimeẓ. Gedlen-as ad d-iffeɣ seg taddart-nnes. Ku tikkelt, aznen ẓares Yirumiyen udmawen ixataren n Ayt Σisa Izem ad ides msawalen. Ran-t ad ig amɣar-nnsen. Ur yadduz[9] ar 1937.

Idd igellin n Uṭṭermun, yiwen g waṣaḍen yaḍen n Baddu, yaɣul-d ɣer iɣrem-nnes, Sat Tamajjyalt g Ufrekla. Teqqima degs truẓi n Baddu, ar ittumum allig ibḍey wul-nnes s ungaẓ.

 

Ismar wakud n yimenɣan g Waṭlas, tali-d tafuyt n yicekkamen d yixendallasen.

 

Zaïd Ou Skounti (1890-1943)

Zaïd Ou Skounti (1890-1943)

 

[1] expression utilisée dans le Moyen Atlas.

[2] fruit

[3] rusés

[4] Asaḍ n Baddu, Ilula g Teskwentit g tmazirt n Yiɣfaman (Amellagu) g useggwas n 1890. Immut g useggwas n 1943. Ad tafem ineɣmisen yaḍnin ɣifes g https://zayduhmad.wordpress.com/

[5] interdire

[6] victoire

[7] guerre

[8] avions

[9] accepter

« Imeggura g Yimaziɣen » (Les derniers des Hommes libres)

14 lundi Avr 2014

Posted by zayd U-Hmad in Sud-Est

≈ Poster un commentaire

Étiquettes

culture amazighe, culture berbère, Imeggura g imazighen, les derniers des hommes libres, lhoussain Azergui, lhu azergi, roman amazigh, ungal amazigh, Zaid ouhmad, Zayd U-Hmad


UngalLa mort de Zayd Uhmad, abattu à Tadafalt en 1936, a mis fin à tout espoir de révolte ou de soulèvement dans les cœurs des habitants désormais soumis au pouvoir du Makhzen et des Français. La plupart des héros de Saghru et de Baddou sont devenus des caïds, d’autres des mokhaznis au service de la France. Certains ont quitté la région, d’autres ont succombé au désespoir et à la souffrance. Ils avaient regretté d’avoir baissé les armes à Baddou. Leurs espoirs ont été anéantis.Leur monde s’est écroulé devant leurs yeux sans rien pouvoir faire pour le redresser.

Au Moyen-Atlas et dans la région de Fazaz, des Hommes s’organisent clandestinement,s’approvisionnent en armes pour relancer la lutte contre l’armée française,mais une tuerie survenue à Agouray les obligent à revoir tous leurs plans.Certains d’entre-eux, parmi les plus convaincus de la lutte armée contre l’armée française et son allié, le Makhzen, sont tués, victimes de trahisons, de manipulations et d’ignorance.

A Fès, un groupe d’hommes appelés «nationalistes» créent une formation politique, pensent à l’après « indépendance« . Ils façonnent déjà l’image d’un pays indépendant, mais soumis à leur joug et à leur pouvoir.

Les derniers Hommes qui aspiraient à rester debout et à combattre pour la liberté sont anéantis. Le visage du pays a changé. Il deviendra le butin des«nationalistes» et du Makhzen. Il ne tardera pas à obtenir son « indépendance »,mais pas la liberté tant rêvée. Les Imazighens, qui avaient résisté héroïquement à la pénétration française, sont vaincus et exclus. Les nouveaux maîtres du pays programment leur anéantissent pur et simple.

Imeggurag Yimaziɣen , Afafa, Roubaix, 2014, 10 euros.

Couverture, 140 pages.

Couverture de la première partie, 140 pages.

Ayyur rend hommage aux résistants amazighs à Bougafer (1933)

26 vendredi Oct 2012

Posted by zayd U-Hmad in Histoire, Sud-Est

≈ Poster un commentaire

Étiquettes

Ait Atta, Ayyur, Bougafer, Bugafer, chanson amazighe engagée, culture amazighe, lhoussain Azergui, Saghro, Saghru, Tabesbast, Tinghir


Texte en langue amazighe :

Awid tin winna izrin nnalen afaten
G Bugafer, daten d-i-kettig yaγ-i ka
Awid tin winna izrin iṭṭfen ti-
εẓẓitt kin titi s ggiḍ  i-ula ussan
Da ggaren lbarud g iskawen n  wudaden
Kkan anẓar, uten lalijuten aγen-nn akal

Acengu iga-asd uṛumy tiγurdin inγa-γ arraw
Sakkand lkuṛṛ igenna ula akal
Dad iggar ijeεba ṭṭiqsen γifi
Igad wa γif ad aγ ikkes iẓuran
Aydd arba imced-day way lulan
Tunγasen mma-nnes ira-ad iṭṭed ur-t akw ufin

Ayedd iγrem d ireḥbiyen itca wafa
Ayedd iysan, ayedd imnayen ddan-aγ
Awa mer ufiγ add uγulen ad isinn
Wanna γ-ttit imdin yusy-aγ akal

A winn iṭṭfen tigelditt yaγ-i ka
Amuttel isul ad awen ikjem s axam
Gan ur tebbin adγu γif-neγ sikkin
Neγra g tidda izrin sulent γifi

Gren i-umata isergwal inγa-yi wul
Unna ur nγin ibniqn as-t-ttawin
Mer-idd ku yan ar d-ikkat nil-as
S uyenna s yufa qqad aγ iḥlu waḍu
Taymat ku yan ar d-ikkat nil-as
S uyenna s yufa ad aγ ikkes ukarif.

Adaptation :

Parlez-moi de nos grands-pères,
Qui avaient fait face au feu à Bugafer,
Rien que leur souvenir me rend malade.
 
Parlez-moi des courageux qui avaient combattu
Bravé la pluie et vaincu les légionnaires,
Malgré leur armement si modeste.
 
L’ennemi, aidé par les Français, a tué nos enfants
Le plomb pleuvait de partout, les avions bombardaient aussi,
Ils avaient l’intention de nous exterminer.
 
Enfants et femmes n’ont pas été épargnés,
Nombreux sont les villages détruits,
Nous avons perdu tant de cavaliers et de montures.
 
Ô, si nos ancêtres pouvaient revenir rien qu’un instant
Et voir ceux qui nous ont trahis,
Voler et piller nos terres.
 
Je m’adresse à ceux qui sont au pouvoir
Soyez maudits à jamais
Nous n’oublierons jamais ce qui s’était passé.
 
Le malheur nous accable,
Mon cœur souffre, mes frères sont toujours enchaînés
Ceux qui ont échappé à la mort sont emprisonnés.
 
Mes frères,
Intensifions notre lutte
Pour que nos chaînes se brisent.
 
Adaptation : Lhoussain Azergui
(Cette adaptation est un premier jet que je souhaitais partager avec les lecteurs. Toute  remarque ou proposition est la bienvenue. Merci)
 
Plus d’infos sur cet artiste cliquez ici et ici:

Lu pour vous : Quelques pages de « IΓED N TLELLI » *

14 mercredi Mar 2012

Posted by zayd U-Hmad in Uncategorized

≈ Poster un commentaire

Étiquettes

Azergui, Ighed n tlelli, lhoussain Azergui, lhu azergui, littérature amazighe moderne


Tigira n dujanbir 1934,

Neffer g Tdafalt. Ku ass n ugdez ggzeγ γer Tinγir, fleγ-nn Umaxdac g taddart n yitsen yimeddukkal-nneγ γur neffer. Da ttekkaγ tasukin d yisaragen, kkeγ ammas n medden. Dinna kkiγ reẓmeγ imezgan ad isineγ acu ttinin yimezdaγ. Ad isineγ tineγmisin d-ttawin yibudraren d yimesdurar.

Tinγir tga tamdint tameẓẓant. Amm teglayt. Ineγmisen ittenyuddun ger medden, meqqar drusen, da zerrin seg yimi γer imejj, ard akw ttyissnen. Ku tikkelt, ar ttnadaγ mani g da ttγiman Yiṛumiyen, mayed ran, mayed ttinin d mayed msen yicekkamen-nnsen d mani g zedγen.

Yan wass, maḍleγ ad uγuleγ γer Tdafalt. Tafuyt teγli, asidd-nnes iḥri-t uzwu afessas d-ikkan anẓul. Udem n yigenna iqqen s tillas. Iṛmi. Tasukt d-kkiγ tetkar s medden. Tedwel amm teglayt. Kigan degsen beddan dat yan usasu ameẓẓan. Nmalaγ γer imi-nnes greγ tiṭ γer agensu. Ẓriγ-nn iserdasen n Fransa nitni d Waεraben, imxezniyen d Yisinigaliyen ar ssan aγisim. Taṭṣa-nnsen ar tessekmaḍ ul agensu n yidamren-inu. Ar i-tnebber adis d yiman. Qqimeγ ar ten-sniγiseγ. Llan mnidi. Ka da issa, ka da isawal, ka da itturar. Ka ibedda, ka iγwejdem. Qqimeγ ar ten-seksiweγ. Da d-tteffγen yiwen s yiwen neγ s tkabarin, zdin tawada γer teqcelt illan tama n usasu.

Aγuleγ-d γer iγrem, ul-inu ira ad d-inḍew. Nniγ i Umaxdac iγerden γef ugertil:

– Ixendallasen! Tarwa n yicentan! Iγed n Fransa!

– Ma k-yaγen?

Ulseγ-as mayed anniγ. Nniγ-as diγ: – Mmegrawen agensu n usasu n wuday. Kud ssan tteṭṣan. Mer ufiγ setγeγ ammas-nnsen ad ten-ssektutiγ!

– Ssmiḍ iman-nnek! Asekka nenker ẓarsen!

Ur akw gniγ iḍ n wass-nnaγ. Tameddit n usekka-nnes, ilsa Umaxdac timelsa n yimxezniyen, iles diγ γifsent tajellabiyt. Iffer amrig-nnes ddawas. Nek ttleγ agari i testawt-inu, lseγ γifes yan ujellabiy aqbur. Neggez γer Tinγir.

Ngula-nn. Asuk itkar diγ. Amm ku ass. Necceḍ ammas n medden amm tsaywalin. Ur da aγ-ittinniy awed yan. Agensu n yiγef-inu, γaleγ is ur izmir awed yan ad aneγ-yiẓiṛ. Tigaritin ur γiyent ad aγ-ssiγent acku tamentilt-nneγ tga tuγdimt. Idammen teskecta Fransa γef wakal usiγ- ten g ugerḍ-inu. Amm takurt n wuzzal. Tsettul. Medden gan dati amm yiselliwen. Nek ar ttekkeγ grasen amm yifiγer. Zliγ g yiswingimen- inu, ur ukiyeγ d Umaxdac allig i-inna:

– Ngula-d!

Nekcem γer asasu. Nufa-nn uday ibedda ar isawal i yan umsaγ γef watig n wulli g ugdez. Datas, γef tseggiwar, qqiman kuẓ n yigumiyen, yitsen yimxezniyen d yiserdasen iṛumiyen ar ssan. Seksuγ asasu hat ur γures γas yan yimi. Imeẓẓiy. Nniγ gri d yiγef-inu:

– Ad ten-nesγus amm yiγerdayen!

Γas iffeγ umsaγ, inniyeγ Umaxdac ibeddan, yuzen afus s ddaw tjellabiyt-nnes. Ildi-d amrig-nnes aṭumatik. Ur ssineγ amek iga allig t- id-ildey. Isares imi-nnes γef wul n ugumiy amezwaru as-d-ikan udem. Irẓem i wafa. Tenyadda tergagit amm tawda g tfekka-nnes. Annayeγ axbu iγza g udmer-nnes, idammen-nnes aγen akw aγrab d wallen-nnes ixsin dati amm tirget γef kectan waman.

Nniγ:

– Wiyha! Ur idd imki!

Inna-i:

– Wenna nn-teqqan tizi irfu …

Ldiγ-d awed nek amrig-inu.

Iwrerri. Inna i wuday, allen-nnes ḍufent kraḍ yiserdasen yaḍnin igan ammi gerden s tawda:

– Iεeqqub! Ffeγ seg usasu! Hat ur ak-riγ awed yan uγilif. Widdeγ ayed igan icenga-inu! kwenni ad ur akw ttemmectagem!

Iffeγ Iεeqqub, isal Umaxdac ibedda ammas n usasu. Wenna immectegen ineγ-t.

Γas sellan medden i udida n ugari, ddahdan. Aγulen amm tewrut n wulli ikcem wuccen. Imxezniyen illan g yimi, rulen ad nn-sslekmen aneγmis i wiyaḍ nn-isulen g teqcelt. Ffγeγ-d γer imi n usasu. Nitni, kan-i-d tidiwwa. Wenna utiγ irdel γef wudem. Ar ten-gemmreγ amm yiwtal iduyen.

Kigan n yimxezniyen ayed nγiγ. Gbiγ tidiwwa-nnsen s ugari. Ḍran amm yixencay. G tnila-nnes, Umaxdac inγa akw iserdasen illan g usasu.

Anniγ Umaxdac iffeγ-d. Irẓem i tgarit g yigenna. Tasukt tura. Tetkar s waḍu n ugari. Nka tiγwerdin i usasu. Nezdi tarula γer asif n Tdeγwt. Nameẓ abrid ammas n yigran s trula allig neṛmi. Arwa nerwi issemdez-i kigan.

Nbedda ad nesgunfu niselli i wawal n yan umxezni, inna i yimeddukkal-nnes: – Hu-ten. Llan s sin!

Nerfa, neγli asif. Ukiγ d uqraf n waman i-d-igulan ifadden d i titiwat izdin n wul-inu. Γas nekcem igran, nezdi tarula allig ngula yat tasukt ger snat tadderwin. Nuji agadir neqqim. Imxezniyen sulen da aγ- ttnadan. Sellaγ i yishuwwan n uqebḍan n Tinγir d i yimxezniyen ar t- reggmen.

Iduy Umaxdac, inna: – Matta uya?

Neẓra yan urgaz ini-d taserdunt, izdi-d tawada γer tnila-nneγ. Igula-d nilaγ iggez-d seg userdun. Irẓem tiflut n taddart mi neffer ddawas. Iseksu-d ẓarneγ, inna-aγ:

– Kwenni ayed irwin Tinγir?

Inna-as Umaxdac:

– I ma k-igan? Inna:

– Kecmat! Han imxezniyen, icekkamen d yiserdasen n Fransa aγen akw tamazirt.

Neqqima nelseγ g ugadir. Inna diγ:

– Ar mek diγ tram a kwen-amẓen, teqqimem dinnaγ. Nek ur i digun iddi ka! Nemseksiw. Nekcem. Netta ard ittekkes taγrart γef tadawt n userdun- nnes. Γas tegra-aγ teflut γer agensu n tgemmi, niselli i wawal n yimxezniyen d-ikkan tasukt.

Inna-yaγ-d:

– Ffγat γer … Issken-aγ tiflut n wurti s ufus-nnes. Nerẓem tiflut, neffeγ ẓares. Neffer deffer n snat tezdayin. Ildi-d Umaxdac amrig-nnes. Inna:

– Mek d-kecmen ad aneγ-gemren amm tsekwrin! Nniγ-as:

– Mek d-kecmen, neγli agadir n wurti!

Nsella i yiwen g yimxezniyen ar isawal.

Inna:

– Da nettnada sin yiremmaγen. Ur ten-tannid?

– Imγewwγen?

– Rwin Tinγir. Ataṣ ayed nγan!

– Ha-k teẓrid. Imekday d-aγuleγ seg tisirt. Maka γaleγ is sellaγ i ka n ummerxwec g yigran tama n wasif diddaγ g d-zriγ. Waqila nitni.

-Tarwa n yiyḍan!

Nsella i umneqqer n yiḍarren-nnsen g tsukt d i teflut n taddart allig teqqen. Inna:

– Ddaw akw medden! Imazdaren!

Inna-aγ:

– Mer akw gin yimezdaγ amm kwenni is ur iqqimi awed yan Uṛumi g tmazirt-ddeγ.

Irnu diγ imiq, inna:

– Ssurfat-i! Tameṭṭut tedda s γur bab-nnes ….

Izmummeg. Ifest. Nfest.

Issenwa-aγ-d tiglay nitenti d watay. Nečča nsew ngen.

Tifawt, ur ta d-tuliy tafuyt, nenker ur ta d-ifafa. Nufa-d g yimi n uḥanu g negna yat tissufra. Degs aγrum, tiyni, udi, taxriṭ n tmessi, atay d yan wana n yidukan.

Yusi Umaxdac tissufra nameẓ abrid γer adrar. Amdaz yaγ amm tefsut agensu n wulawen-nneγ iffuden tilelli …

_____

* Le même fragment a été publié sur le site de l’Association Tilelli que je remercie.

ZAYD U HMAD

ZAYD U HMAD

Articles récents

  • La mort de Zayd Uhmad à la Une de « Les annales coloniales », 10 mars 1936
  • Ussif (extrait) seg wungal « Imeggura g Yimaziɣen »
  • « Imeggura g Yimaziɣen » (Les derniers des Hommes libres)
  • Lu pour vous : Ce que Mohammed VI doit au maréchal Lyautey
  • Lu pour vous : Sultan of swing

Commentaires récents

ROMAN AMAZIGH : Sort… dans Lu pour vous : Quelques pages…
Nekkin digh dans Zaïd Ouskounti, héros de la ré…
Ali dans Zaïd Ouskounti, héros de la ré…
ahmed khettouch goul… dans Mémoire : Blindés de l’a…
Zaïd Ouskounti | til… dans Zaïd Ouskounti, héros de la ré…

Tags

Ait Atta Ait Merghad alaouites Ali Ou Termoun amazigh Amellagou Assou Oubaslam Assu Ubaslam Ayt Yafelman Azergui Aït Aissa Izem Baddou Baddu Badou berbère berbères Boudenib Bougafer Bugafer chanson amazighe engagée culture amazighe culture berbère Dades Editions berbères Errachidia Ghéris Goulmima Hassan II Ighed n tlelli Imazighen Imtghren Khettouch les cendres de la liberté lhoussain Azergui lhu azergi Lyautey Maroc Mohamed V Mohamed VI Moha ou Ali Ouarzazat Oubasslam ouskounti Peuple amazigh protectorat Raymond Lauriac Rif roman amazigh roman amazigh moderne roman berbère résistance résistance amazighe résistance berbère Saghru Sekku Sud-est Tadafalt Tafilalet Tarda Tazegzaout Tazegzawt Thami El Glaoui Tilelli Tinejdad Tinghir Tizi n Imnayen ungal amazigh Uskunti Zaid ouhmad Zayd Ouhmad Zayd U-Hmad Zayd Uhmad zayed ouhmad Zaïd Ou Skounti Zeïd ouhmad

Propulsé par WordPress.com.

Annuler
Confidentialité & Cookies : Ce site utilise des cookies. En continuant à utiliser ce site, vous acceptez leur utilisation.
Pour en savoir davantage, y compris comment contrôler les cookies, voir : Politique relative aux cookies